Wie ‘Slag om Arnhem’ zegt, zegt ‘een brug te ver’. De uitdrukking is de titel van het boek dat Cornelis Ryan in 1974 schreef over operatie Market Garden en het is eveneens de titel van de film die in 1977 naar aanleiding van het boek gemaakt werd door Richard Attenborough.
Browning
Veel mensen denken dat de uitdrukking dat Arnhem ”een brug te ver” was, de conclusie is die na de Slag om Arnhem getrokken werd. Dat is echter niet waar.
De uitspraak werd een paar dagen vóór het begin van operatie Market Garden al gedaan door de Britse generaal Frederick Browning. Browning was de commandant van het Britse 1 Airborne Corps. De 1st Airborne Divisision onder leiding van generaal Urquhart en de Poolse parachutisten Brigade onder leiding van generaal Sosabowski, waren daar onderdeel van.
De 1st Airborne Division werd in 1942 door Browning opgericht. Het was Browning die de maroon-kleurige baretten voor de para’s bedacht. Ook liet hij het bekende Pegasuslogo ontwerpen.
Toen Browning door de plannenmakers van Montgomery op de hoogte werd gesteld van de plannen voor ‘zijn’ para’s bij Arnhem, kreeg hij te horen dat de Britten de bruggen bij Arnhem twee dagen bezet moesten houden voor zij door de grondtroepen ontzet zouden worden.
Browning antwoordde dat de para’s het wel vier dagen konden uithouden. Tegen commandant Roy Urquhart van de 1st Airborne Divisision bekende hij later dat hij er wel aan had toegevoegd: “But I think we might be going a bridge too far.”
De uitspraak werd in 1973 opgetekend door Cornelis Ryan bij het schrijven van zijn boek over Market Garden, waarna de uitspraak een eigen leven ging leiden.
Generaal Browning was dus sceptisch over de plannen met zijn luchtlandingsdivisie. Tegelijkertijd wees hij de (achteraf terechte) kritiek die werd geleverd op de plannen van de hand.
Waarschuwingen dat er Duitse pantsereenheden in de buurt van Arnhem waren gezien wapperde hij weg. Dat de afstand tussen de landingsgebieden en de bruggen over de Rijn te ver zou zijn, ontkende hij.
Kans van 10 procent
Er is nog een bekende uitspraak die voorafgaand aan de Slag om Arnhem werd gedaan over de uitkomst van Operatie Market Garden. De uitspraak wordt vaak toegeschreven aan de Poolse airborne-commandant generaal Sosabowski.
“Er is een kans van ongeveer tien procent dat Operatie Market Garden een succes zal worden. Maar dat geldt alleen als de Duitsers besluiten om aan de kant van de geallieerden mee te vechten.”
Of Sosabowski dat werkelijk heeft gezegd is onduidelijk. Feit is wel dat de Poolse generaal erg kritisch was over de luchtlanding bij Arnhem.
Als een van de weinigen waarschuwde hij ervoor dat de aanname dat de Duitse verdediging in Arnhem en omgeving bestond uit ‘kinderen en oude mannen’, onzinnig was. Volgens Sosabowski werd de kracht van de Duitsers schromelijk onderschat.
Ook vond hij het erg onverstandig om niet alle troepen in één keer over te vliegen.
De kritiek van Sosabowski was tegen het zere been van Browning, die zelf nota bene bang was dat Arnhem een brug te ver was. Nadat de Slag bij Arnhem verloren was gegaan, gaf Browning de Polen de schuld van de nederlaag.
Historici hebben de Polen inmiddels volledig eerherstel gegeven. In plaats daarvan krijgt juist generaal Browning een deel van de schuld voor het mislukken van Operatie Market Garden in zijn schoenen geschoven.
Browning wilde met zijn hoofdkwartier per se leiding geven over alle luchtlandingstroepen vanuit het veld. Om die reden rommelde hij zijn gehele staf de plannen in en landde hij samen met de Amerikanen bij Groesbeek.
Browning had nog nooit een gevechtsoperatie meegemaakt, maar als Market Garden een succes zou worden, zou de oorlog in een paar maanden voorbij zijn, zonder dat hij in actie was geweest en dat wilde hij voorkomen.
Britse officieren die aan de luchtlandingen deelnamen, vonden het idee belachelijk. “De staf van Browning was een gezapig salonleventje gewend en had nog nooit aan een oefening meegedaan.”
Eerste steen
Martin Middlebrook, schrijver van het geweldige boek ‘Arnhem 1944 – The Airborne Battle’ concludeert: “Door de deelname van Browning en zijn staf was de eerste steen voor de tragedie in Arnhem gelegd. Zijn aanwezigheid bij Nijmegen had een acuut effect op het lot van de Britse troepen die bij Arnhem zouden landen.”
“Het transport van Brownings hoofdkwartier met 38 zweefvliegtuigen en 38 sleepvliegtuigen betekende dat deze onttrokken werden aan het contingent vliegtuigen dat voor de landing bij Arnhem beschikbaar was.”
Aldus heeft de man die zei dat Arnhem weleens “een brug te ver” zou kunnen zijn, zelf meegewerkt om die uitspraak waar te maken.
Het gaat te ver om Browning als hoofdverantwoordelijke voor het mislukken van de luchtlandingen bij Arnhem af te schilderen, maar geholpen heeft het zeker niet.
De belangrijkste reden dat Arnhem inderdaad een brug te ver was, lag in de massale aanwezigheid van geharde Duitse troepen in de buurt van Arnhem.
