Met een luide knal ging in de vroege ochtend van zaterdag 16 september 1944 het spoorviaduct op de Schaapsdrift in Arnhem de lucht in. De klap was zo hevig dat ook de ramen van twintig huizen in de omgeving sneuvelden. De aanslag was het werk van de verzetsgroep rond Piet Kruijff en Bert Deuss, de meest actieve verzetsgroep in Arnhem.
Piet Kruijff was binnen het verzet bekend als ‘Piet van Arnhem’. De 35-jarige Kruijff werkte als chemicus bij de AKU-fabriek op de Kleefse Waard. Samen met zijn collega Bert Deuss was hij vanaf 1940 de leider van het verzet in Arnhem.
De aanslag aan de vooravond van operatie Market Garden was de grootste verzetsdaad van de verzetsgroep op dat moment. Met het onklaar maken van de spoorlijn tussen Arnhem en Zutphen moest treintransport van de Duitsers ontregeld worden.
Dat de geallieerden van plan waren om bij Arnhem 12.000 geallieerde soldaten te laten landen, was bij de verzetsmensen in Arnhem overigens volstrekt onbekend.
In totaal had de Arnhemse verzetsgroep tot aan 16 september 1944 al zo’n twintig sabotage-acties uitgevoerd. Geen enkele van die acties was echter zo groot als het opblazen van het spoorviaduct. De Arnhemse verzetsgroep had geen explosieven. De sabotage-acties gingen daardoor vaak niet verder dan het vastzetten van wissels en het losschroeven van rails.
Maar via een contactpersoon van de Landelijke Knok Ploegen (LKP) had de groep rond Piet Kruijff dynamiet en ontstekers gekregen voor een grotere actie. De LKP coördineerde een landelijke sabotage-campagne die begin september 1944 op advies van de Nederlandse regering in Londen was opgezet. Overal in bezet Nederland moesten sabotage-acties op het spoor plaatsvinden.
Die sabotage moest de Duitsers hinderen, maar het was niet de bedoeling dat spoorlijnen totaal vernield werden. De geallieerden stonden op dat moment immers aan de grens met België en de bevrijding was aanstaande, was toen nog de verwachting. Het was wel de bedoeling dat de geallieerden na de bevrijding gebruik konden maken van het spoor.
Ultimatum
Het opblazen van het spoorviaduct aan de Schaapsdrift in Arnhm viel precies binnen die definitie. Door de klap van de aanslag was het spoorviaduct dermate ontwricht dat er geen treinen meer overheen konden rijden. Via provisorische herstelmaatregelen wisten de Duitsers het spoor in iets meer dan 24 uur weer beschikbaar te maken.
Hoewel de schade relatief snel te repareren was, reageerden de Duitsers ongekend fel. NSB-burgemeester Liera plaatste op de voorpagina van de Arnhemsche Courant van zaterdag 16 september 1944 een ultimatum:
Het ultimatum kwam hard binnen bij de verzetsgroep. Een week ervoor was door een andere verzetsgroep een succesvolle aanslag gepleegd bij Elst op de spoorlijn tussen Arnhem en Nijmegen. Als represaille hadden de Duitsers in Elst drie willekeurige mensen van straat geplukt en gefusilleerd.
Luchtalarm
De groep van Kruijff kwam in de ochtend van zondag 17 september bij elkaar. Aangeven was voor Kruijff onbespreekbaar. Ze waren in oorlog. Niemand moest zich aangeven. Hij had dit ook voor de aanslag plaatsvond nadrukkelijk gemeld. Maar enkele andere leden van de verzetsgroep raakten door dit dilemma in een ernstig gewetensconflict. Was de prijs niet te hoog?
Nog voor de bijeenkomst van de verzetsgroep ten einde was, klonken de sirenes van het luchtalarm. Als inleiding van de Britse luchtlandingen later die dag, werden militaire doelen in Arnhem en omgeving door geallieerde vliegtuigen aangevallen. Operatie Market Garden was begonnen.
Als gevolg van de Slag om Arnhem hebben de Duitsers hun dreigement om wraak te nemen op de aanslag bij het spoorviaduct nooit uitgevoerd.
De groep rond Piet Kruijff heeft tijdens de Slag om Arnhem nog veel van zich laten horen. De verzetsgroep hielp de gewonde Britse generaals Shan Hackett en Gerald Lathbury te ontsnappen uit het Elisabeth Gasthuis en de verzetsgroep zorgde voor tientallen onderduikadressen voor gestrande Britse soldaten na de Slag om Arnhem. Ook was de verzetsgroep betrokken bij de ontsnappingsactie Pegasus I, waarbij 130 Britse soldaten over de Rijn de geallieerde linies weer wisten te bereiken.
