“Bergt u, daar komt de bevrijder!” “Arnhem: het Stalingrad van het Westen…” De koppen in de Nederlandse kranten van september 1944 logen er niet om.
De Duitsgezinde Nederlandse kranten waren er als de kippen bij om in ronkende taal verslag te doen van operatie Market Garden.
De Nederlandse kranten die in 1944 nog verschenen, stonden allemaal onder strenge Duitse controle. Al op 15 mei 1940 werd de pers in Nederland door de Duitse bezetter onder controle gebracht. De Duitsers bepaalden wat er geschreven werd, en dat is in de verslaglegging over Operatie Market Garden goed terug te lezen.
Op maandag 18 september werden al de eerste verslagen over de luchtlandingen van Market Garden gepubliceerd. Zo schreef het Algemeen Handelsblad onder de kop “Geallieerden landen op Nederlandschen bodem”:
“Nadat de Anglo-Amerikanen de laatste dagen tevergeefs geprobeerd hadden de Duitsche versperringsgrendels tusschen den mond van de Schelde en de Maas te verbreken, lieten zij zondagmiddag in de gebieden van Tilburg, Eindhoven en Nijmegen sterke landingsformaties neer in de lucht.
De Duitsche troepen begonnen terstond met de bestrijding van de vijandelijke strijdkrachten. Naar de interinf. meldt hebben de Duitsche troepen de gelande formaties omsingeld en reeds aanzienlijke deelen vernietigd. De verliezen der Geallieerden zijn groot.”
Met de genoemde landingen bij Tilburg wordt waarschijnlijk de landing van de 101st Airborne Division bedoeld bij Son. Op het moment dat de krant verscheen, was Eindhoven inmiddels bevrijd. Van omsingeling van de luchtlandingstroepen in Brabant en bij Nijmegen was geen sprake.
Onder de kop “Arnhem eveneens zwaartepunt” wordt kort verteld dat er ook bij Arnhem luchtlandingen hadden plaatsgevonden. Maar verder dan twee regels gaat dat verslag niet. Blijkbaar was op dat moment de omvang van de Britse luchtlandingen bij Arnhem nog niet tot de Nederlandse pers doorgedrongen.
De Telegraaf is op woensdag 20 september iets uitgebreider over de gevechten bij Arnhem.
“In Midden-Nederland werd de uit de lucht gelande vijand in het gebied van Arnhem door concentrische aanvallen nauwer opeengedrongen”, schrijft de Telegraaf.
“Goed ondersteund door eigen jachtformaties leed de vijand zware verliezen aan menschen en materieel. Tot heden werden meer dan 1700 gevangenen binnengebracht.”
De nadruk bij de verslaglegging ligt echter ook hier bij de opmars van het geallieerde grondleger in Brabant.
“Uit het gebied van Eindhoven drong de vijand met tanks naar het Noordoosten. Eigen troepen gingen ook hier tot den tegenaanval over. Ten Noordwesten van Aken kon de tegenstander met krachtige aanwending van tanks zijn penetratie uitbreiden. Ten Zuidwesten van de stand werden alle vijandelijke aanvallen gedeeltelijk met hooge verliezen afgeslagen. De eigen tegenaanval wint langzaam terrein.”
Volk en Vaderland
Volk en Vaderland, het blad van de NSB, heeft eind september 1944 een smalend verslag over het verloop van de Slag om Arnhem.
“Onze volksgenooten weten nu wat “bevrijding” is”, schrijft de krant. “Arnhem, het mooie Arnhem met zijn singels en breede lanen, schijnt voorshands de kroon te spannen: het wordt in de Anglo-Amerikaanse pers bereids het Stalingrad van het Westen genoemd.”
“Wie vermag het leed te peilen van de tienduizenden vluchtelingen die het hun laatste hebben en houden hun brandende steden en dorpen verlieten, nog slechts gedreven door het oerinstinct van lijfsbehoud.”
Dat Arnhem een paar dagen daarvoor op last van de Duitse bezetter ontruimd werd, meldt Volk en Vaderland dan weer niet…
Even verderop in de krant verhaalt Volk en Vaderland van plunderingen in Arnhem:
“Arnhem, een van de mooiste steden in ons land, is door de gevechten tusschen de Duitsche weermacht en een vijandelijke luchtlandingsdivisie zwaar geteisterd. Deze berichten spreken voorts van groote plunderingen in de verlaten huizen der gevluchte bevolking.”
“Hiermede is wel voldoende aangetoond dat het grauw, zooals wij in ons vorige nummer schreven, niemand ontziet en geen anti van pro onderscheidt wanneer de lagere instincten wakker worden.”
In november 1944 werd heel Arnhem door Duitse Bergungskommando’s volledig leeggeroofd.
“Geloof in de overwinning”
Hoewel een deel van zuid-Nederland tijdens operatie Market Garden door de geallieerden bevrijd werd, zag de NSB-krant dat niet als een teken van de naderende ondergang.
“Wij behouden ons geloof in de overwinning nu de “bevrijding” nadert”, schrijft Volk en Vaderland.
“Nu zijn de Anglo-Amerikanen dus in Nederland. Wanneer men ons echter nu zal vragen of de jongste gebeurtenissen in ons land ons vertrouwen in de overwinning hebben geschokt, ontkennen wij dit ten stelligste. Enkele plaatsen en steden van ons land zijn door de Anglo-Amerikanen bezet, doch dit is voor ons geen doorslaggevend bewijs dat het nationaal-socialisme het onderspit zal delven.”
“Onze tegenstanders mogen nu victorie kraaien. Wij gunnen het hun, doch ons geloof in de overwinning behouden wij en voorlopig wijst niets erop dat dit vertrouwen zal worden geschokt. Integendeel: de heroïsche verdediging van de Fransche en Belgische kanaalvestingen door een handjevol Duitsche soldaten geeft ons de verzekering van de ongebroken kracht van den Duitschen soldaat.”
Arnhemsche Courant
En onze eigen Arnhemsche Courant? Die is na vrijdag 15 september 1944 niet meer verschenen. Als gevolg van de gevechten in Arnhem was het onmogelijk om op maandag 18 september en in de dagen erna een krant uit te brengen in Arnhem.
De Arnhemsche Courant verscheen daarna niet meer omdat Arnhem op last van de Duitsers vanaf 25 september 1944 ontruimd werd. Bijna een jaar na de oorlog, in februari 1946, werd de uitgave van de Arnhemsche Courant weer opgepakt.
