Op 10 mei 1940 viel Duitsland Nederland binnen en begon in Nederland de Tweede Wereldoorlog. Met het opblazen van de Rijnbrug in Arnhem en de spoorbrug bij Oosterbeek probeerde het Nederlandse leger de Duitse opmars tegen te houden.
Ook andere bruggen in de omgeving, zoals de bruggen over de IJssel bij Westervoort en de Waalbrug bij Nijmegen werden in de vroege ochtend van 10 mei opgeblazen.
De Duitse aanval op Nederland begon om 3.55 uur. Het Nederlandse leger was gemobiliseerd en reageerde snel op de eerste berichten over Duitse troepen die de grens waren overgestoken.
Veel Nederlandse soldaten waren er in Arnhem niet gelegerd. Bij Westervoort was dat een ander verhaal. Fort Westervoort aan de IJssel was zwaar bemand.
Met een pantsertrein, tanks en artillerie wilde de Duitse hoofdmacht hier over de IJssel naar het westen van Nederland trekken. Al om 4.15 uur, twintig minuten nadat de Duitsers de grens waren overgestoken, kregen de verdedigers in Westervoort al te maken met Duitse troepen.
Om 4.45 uur blies men hier uit voorzorg de spoorbrug en de verkeersbrug in Westervoort op. Een uur later, rond 6.00 uur werd ook de Rijnbrug in Arnhem opgeblazen, net als de spoorbrug bij Oosterbeek.
Op dat moment was de stelling bij Westervoort na een hevig vuurgevecht met de Duitsers buiten gevecht gesteld. Rond 6.30 uur trokken de eerste SS-ers in rubberbootjes over de IJssel.
Nederlandse soldaten hadden van de legerleiding opdracht gekregen zich terug te trekken tot de Grebbelinie, waar de Nederlandse verdediging zich concentreerde.
Arnhem was op dat moment vrijwel onverdedigd. De enige Nederlandse militaire aanwezigheid op de ochtend van 10 mei 1940 was een kanonneerboot op de Rijn; de M. S. Freyr.
Deze kanonneerboot was rond 10 uur ’s ochtends aan de kant van de Westervoortsedijk bezig met het verder kapot schieten van de Arnhemse Rijnbrug toen de eerste Duitse troepen de stad bereikten.
Nadat de Freyr van een schipper te horen had gekregen dat er Duitse troepen waren gezien op de Rijnkade, wurmde de kanonneerboot zich tussen een brugpeiler en het brugdek dat in het water lag door, om poolshoogte te nemen.
De Freyr werd door de Duitsers meteen onder vuur genomen vanaf huizen aan de Rijnkade, waarop de kanonneerboot met haar boordmitrailleurs terugschoot. Het kanon werd niet gebruikt. De kapitein van de Freyr was bang dat hij daarmee mensen zou raken.
Evengoed bleek het mitrailleurvuur van het Nederlandse marinevaartuig effectief genoeg. Later is vastgesteld dat tien Duitse soldaten bij het vuurgevecht aan de Rijnkade zijn omgekomen. Aan boord van de Freyr sneuvelde één soldaat.
Wegens gebrek aan luchtsteun en de angst voor Duitse vliegtuigen besloot de Freyr hierna om verder naar het westen te varen. Vanaf 11.00 uur ’s ochtends werd Arnhem niet meer verdedigd.
Voor Arnhem was de oorlog nog lang niet afgelopen, maar dat wist men toen nog niet. Direct na de capitulatie op 15 mei 1940 werd begonnen met het slopen van de vernielde Rijnbrug en werd begonnen met de bouw van een nieuwe brug.
Die nieuwe Rijnbrug was in het voorjaar van 1944 klaar: een half jaar voor het begin van de Slag om Arnhem…
