Er zijn zelfs zoveel decennia na afloop nog verschillende mythes in omloop over de Slag om Arnhem. Eén van die mythes is dat er bij de plannen voor operatie Market Garden geen enkele rol was weggelegd voor de Duitse vliegbasis Deelen, net ten noorden van Arnhem.
‘Fliegerhorst Deelen’ werd meteen na de bezetting door de Duitsers in 1940 aangelegd als onderdeel van de luchtverdediging van Duitsland. In 1944 was Deelen een van de grootste vliegvelden van Europa.
Het vliegveld bij Arnhem speelde een grote rol in de luchtoorlog boven Duitsland. Deelen lag op de aanvliegroute van de Engelse bommenwerpers die vrijwel iedere nacht doelen in het Ruhrgebied bestookten. De Duitse nachtjagers die op Fliegerhorst Deelen waren gestationeerd, hadden tot doel om de Engelse bommenwerpers neer te halen.
Na het mislukken van operatie Market Garden hebben veel mensen hun verbazing uitgesproken dat de Britten het vliegveld niet gebruikt hebben in de aanvalsplannen. Een luchtlanding bij Deelen leek zo logisch. Met een bruikbaar vliegveld in handen, konden immers direct versterkingen en zwaar materieel via de lucht worden aangevoerd. De Britten landden echter bij Wolfheze, en niet op vliegveld Deelen.
Toch waren de Britten wel van plan om vliegveld Deelen te gebruiken. Doordat Market Garden mislukte, is het er echter niet van gekomen.
Hoe zit het precies?
Het lijkt raar dat de Britten de kans lieten lopen om een van de grootste vliegvelden in Europa te gebruiken tijdens de luchtlandingen bij Arnhem. Bij eerdere grote luchtlandingsoperaties tijdens de Tweede Wereldoorlog was het bezetten van een vliegveld vaak het eerste doel van de luchtlandingstroepen.
Bij de inval in Nederland, op 10 mei 1940, hadden de Duitsers in de buurt van Den Haag Fallschirmjäger bij maar liefst drie verschillende vliegvelden gedropt in een poging om het Nederlandse verzet snel te breken.
Een jaar later, bij luchtlandingen op Kreta, was een vliegveld aan de westkant van het eiland het primaire doel van de Duitsers. Nadat het vliegveld veroverd was, stroomden Duitse versterkingen die met vliegtuigen waren aangevoerd over de rest van Kreta. De Britten werden gedwongen zich terug te trekken.
Flak-stellingen
De Britten durfden het in september 1944 echter niet aan om vliegveld Deelen op dezelfde manier te gebruiken. Allereerst was het Britse Troepentransportcommando van de Royal Air Force beducht voor het Duitse luchtafweergeschut rond het vliegveld. Veel van de trage Britse transportvliegtuigen zouden door Flak-stellingen uit de lucht geschoten worden.
De aanwezigheid van het luchtafweergeschut was ook een reden om geen troepen te laten landen in de nabijheid van de Rijnbrug. De Britse vliegtuigen zouden dan precies bij vliegveld Deelen moeten draaien.
Verder vermoedden de Britten dat de Duitse tegenstand rond vliegveld Deelen het grootste zou zijn. Honderden Duitse troepen zouden direct na de luchtlandingen de strijd met de Britse airbornetroepen aan gaan, was de Britse vrees.
Achteraf is komen vast te staan dat er op dat moment nog maar weinig Duitsers op en rond het vliegveld gelegerd waren. Deelen was voor een groot deel door de Duitsers ontruimd, maar daar waren de Britten op dat moment niet van op de hoogte.
Een derde reden om ergens anders te landen was dat de Britten concludeerden dat ze in eerste instantie weinig aan het vliegveld zouden hebben. Bij bombardementen in de weken ervoor waren de start- en landingsbanen zwaar beschadigd. Het vliegveld was feitelijk onbruikbaar. Zwaar materieel was nodig om het vliegveld weer op te lappen, en daar waren de Britse airbornetroepen niet toe in staat.
Oorspronkelijke plan
Toch zouden er in het oorspronkelijke plan van Market Garden wel Britse troepen landen bij vliegveld Deelen. Sterker nog: er zou een hele Britse divisie landen op het vliegveld. Die landing zou echter niet plaatsvinden aan het begin van Market Garden, maar aan het eind van de aanval.
In het oorspronkelijke plan zouden de Britse airbornetroepen heel Arnhem bezetten. Op veel Duitse tegenstand was niet gerekend. Ten westen, noorden en oosten van Arnhem zouden de Britten verdedigende posities innemen. Wanneer de druk van eventuele Duitse tegenaanvallen te groot zou worden, zouden de Britten zich straat voor straat terugtrekken richting centrum, tot zij door de grondtroepen van XXXX-corps via het zuiden ontzet zouden worden.
XXX-corps onder leiding van generaal Harrocks zou vervolgens doorstoten naar het noorden en vliegveld Deelen innemen. De landingsbanen van het vliegveld zouden daarna zo snel mogelijk worden hersteld zodat de Britse 52e Lowland Divisie, zo’n 10.000 man, kon worden ingevlogen.
Samen met de 52e Lowland Divisie zou XXX-Corps vervolgens oprukken naar het IJsselmeer om het Duitse 15e leger in het westen van Nederland de pas af te snijden. Daarna lag de weg naar Berlijn volledig open.
Het liep natuurlijk anders. De Duitse tegenstand in de buurt van Arnhem was veel sterker dan waar de Britten op gerekend hadden en al kort na de luchtlandingen was duidelijk dat het oorspronkelijke plan de prullenbak in kon.
De Britse 52e Lowland Divisie speelde overigens nog een rol in de bevrijding van Nederland, alleen niet tijdens de Slag om Arnhem. In oktober 1944 werd de divisie ingezet in Zeeland bij de Slag om de Schelde. Die had tot doel om een veilige scheepsroute naar de haven van Antwerpen te garanderen.
In 1961 kreeg de 52e Lowland Divisie een commandant die wel had gevochten tijdens de Slag om Arnhem. De naam van die commandant? John Frost.
