Sommige vragen zijn zelfs zoveel jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog nog altijd niet echt beantwoord. Een van die vragen is of de Britse tanks woensdagavond 20 september vanaf de zojuist veroverde Waalbrug hadden kunnen doorrijden naar Arnhem.
De Amerikanen van de 82nd Airborne Division waren woedend dat de vier Britse Sherman tanks na het oversteken van de Waalbrug halt hielden in Lent aan de noordkant van de brug.
De Amerikanen hadden bij een gewaagde en heldhaftige oversteek over de Waal overdag veel manschappen verloren. Als de haast van de Britten om hun landgenoten in Arnhem te hulp te schieten niet zo groot was, had die oversteek ook ’s nachts in het donker kunnen plaatsvinden. Dan waren er beslist minder soldaten gesneuveld, beten de Amerikanen de Britten toe.
De Britse tankbemanningen verdedigden zich door te stellen dat ze op de eerste plaats geen bevel hadden om op te trekken richting Arnhem. Ten tweede hadden ze te weinig brandstof en munitie om in het geval van Duitse tegenstand veel te kunnen doen. Bovendien was er eigenlijk geen infanterie voorhanden om de Britse tanks te ondersteunen.
Daar hadden de Britten wel gelijk in. Er waren door de Britse Grenadier-eenheid die dag zware verliezen geleden in de strijd om Nijmegen te veroveren. Zelfs om 22.00 uur ’s avonds werd er nog altijd gevochten in de buurt van het Valkhof en bij de Waalbrug tussen de Grenadiers en Duitse SS-troepen.
Ook het argument dat de vier tanks ten noorden van Nijmegen te weinig munitie hadden sneed hout. Wanneer de Britten bij een eventuele opmars naar Arnhem onderweg Duitse kanonnen of tanks waren tegengekomen, hadden ze de strijd niet kunnen aangaan.
Na de oorlog is lang gedacht dat de weg naar Arnhem volledig open lag en dat er, met uitzondering van één anti-tankkanon in Elst, geen Duitse tegenstand van betekenis was te vinden tussen Arnhem en Nijmegen.
Inmiddels is duidelijk dat dat tot en met Elst misschien het geval mocht zijn, maar veel verder zouden de geallieerden niet gekomen zijn. Zoals Antony Beevor in zijn boek over de Slag om Arnhem aantoont waren de Britten bij de Rijnbrug om 20.00 uur ’s avonds de controle over de brug kwijt en reden toen al de eerste Duitse tanks over de brug naar het zuiden om bij Malburgen een verdedigende stelling te vormen.
Ook volgens de Duitse generaal Harmel, die het bevel voerde over de 10e SS Pantser Divisie Fundsberg hadden de geallieerden na het veroveren van de Waalbrug geen enkele mogelijkheid om ongehinderd naar Arnhem door te stoten.
Harmel: “De Britse tanks hadden geen schijn van kans gehad als ze bij Arnhem aankwamen. Tegen die tijd was de brug bij Arnhem in handen van de Duitsers.”
“Maar”, zegt historicus Antony Beevor: “Generaal Horrocks had deze problemen aan moeten zien komen. hij had ervoor moeten zorgen dat er een goed voorbereide gevechtsgroep klaarstond om ’s nachts snel naar het noorden op te rukken richting Arnhem.”
Kortom: het is maar de vraag hoe het gelopen zou zijn als het net wat anders was gelopen. Nu was de situatie in ieder geval zo dat de geallieerden op woensdag 20 september halt hielden bij Lent, en pas de dag erna wilden oprukken naar Arnhem.
De Duitsers waren daar een dag later helemaal op voorbereid…
