“Godzijdank werd Operatie Comet afgeblazen. Het zou een ramp zijn geworden.” Het oordeel van de Britse generaal Shan Hackett over Operatie Comet liegt er niet om. Hackett en de Poolse generaal Stanislav Sosabowski waren fel tegenstander van het plan dat ten grondslag lag aan Operatie Market Garden.
‘Operatie Comet’ is de naam van een plan waarmee de Britse generaal Bernard Montgomery op 3 september 1944 op de proppen kwam. De geallieerde opmars dreigde tot stilstand te komen als gevolg van lange aanvoerlijnen.
De geallieerden hadden het Duitse leger in augustus 1944 honderden kilometers teruggedreven. De Duitse tegenstand leek ingestort te zijn. Nu een flinke klap, kon het einde van de oorlog een heel stuk dichterbij brengen. Die gedachte lag ten grondslag aan Operatie Comet en later ook aan Operatie Market Garden.
Toen het idee ontstond voor Operatie Comet, in de tweede helft van augustus 1944, stonden de geallieerde legers nog in Noord-Frankrijk. Het plan van Operatie Comet was dat de 1e Britse Luchtlandingsdivisie onder leiding van generaal Urquhart en de Poolse luchtlandingsbrigade van generaal Sosabowski bovenop bruggen over rivieren en kanalen in Nederland zouden landen in een coup de main.
De brug over de Maas bij Grave en de Waalbruggen bij Nijmegen lagen al in een vroeg stadium van de plannen vast. Maar bij welke brug over de Rijn er geland moest worden? Aanvankelijk was er nog geen keuze gemaakt.
“Tussen Arnhem en Wesel”, meldden de plannen in eerste instantie. Pas in een later stadium is gekozen voor de bruggen bij Arnhem. Daar werd hoofdzakelijk voor gekozen omdat de Britse plannenmakers verwachtten dat de burgerbevolking in het Duitse Wesel voor meer problemen zouden zorgen dan de bevolking van Arnhem.
In de plannen van Operatie Comet zouden Britse grondtroepen Nederland binnen trekken via het zuiden en zo snel mogelijk oprukken naar het noorden via de bruggen die door de luchtlandingstroepen waren veiliggesteld. Op die manier werd de gevreesde Duitse Siegfriedlinie omzeild, en lag de deur naar Berlijn open.
“Appeltje, eitje.” Zo werd het plan gepresenteerd. Dat doen we effe.
Bloedbad
De 10.000 airboerne-soldaten van Urquhart en de 1.500 Polen van Sosabowski zouden verspreid over vijf locaties met parachutes gedropt worden en daar de Duitse tegenaanvallen afslaan tot de grondtroepen gearriveerd waren. Volgens Urquhart en Sosabowski hadden ze veel te weinig soldaten tot hun beschikking om die taak succesvol succesvol te kunnen uitvoeren.
De twee luchtlandings-generaals konden er niet over uit dat in deze plannen eigenlijk geen rekening was gehouden met de aanwezigheid van Duitse soldaten. “Naïef”, noemde Urquhart het plan.
Urquhart: “We werden ons er steeds scherper van bewust dat er met de reactie van de Duitsers helemaal geen rekening was gehouden.”
“Maar de Duitsers, generaal: de Duitsers”, heeft Sosabowski volgens Urquhart tijdens de presentatie van de plannen vertwijfeld uitgeroepen tegen generaal Boy Browning die aan het hoofd stond van het geallieerde luchtlandingsleger.
Volgens de Poolse generaal was Operatie Comet een zelfmoordmissie. Sosabowski stond in die mening niet alleen. Kolonel John Frost bijvoorbeeld had zijn soldaten al gewaarschuwd dat Operatie Comet een bloedbad zou worden.
Zestiende plan
Ondanks alle bezwaren, gingen de voorbereidingen voor Operatie Comet gewoon door. Ondanks de scherpe kritiek werd er door de plannenmakers van de Britse legerstaf niet geluisterd naar de waarschuwingen. Bij de 1st Airborne Division van Urquhart hoopte men dat het plan werd afgeblazen, net zoals eerder al een aantal andere plannen waren afgeblazen waar de 1st Airborne Division zou worden ingezet.
Operatie Comet was al het zestiende plan voor de 1st Airborne Division. Alle eerdere plannen waren afgeblazen voordat ze uitgevoerd werden.
Urquhart: “Het ene operationele plan was nog niet uitgewerkt of er kwam alweer een nieuw plan. Vaak voelden we ons gefrustreerd. Maar ik was ook weleens opgelucht als een plan niet doorging.”
Veel van de plannen waren op het laatste moment gecanceld omdat de grondtroepen het doel al bereikt hadden. Ook Operation Comet werd afgeblazen, zij het in een extreem laat stadium.
Operatie Comet stond op het punt om te beginnen. Alle eenheden hadden hun bevelen al gekregen. Vliegtuigen waren al beladen. In Nederland had Bomber Command met 675 bommenwerpers zware bombardementen op vliegvelden uitgevoerd om Duitse luchtaanvallen tegen de paratroopers te verhinderen.
Duitse tegenstand
Wat de generaals Hackett, Sosabowski en Urquhart niet voor elkaar kregen, lukte de Britse generaal Miles Dempsey wel. Dempsey wist Montgomery, vlak voor het begin van de operatie, ervan te overtuigen om Operatie Comet af te blazen.
Dempsey was bevelhebber van het Tweede Britse Leger. Hij had zojuist zowel Brussel als Antwerpen bevrijd. Tijdens een ontmoeting tussen Montgomery en Dempsey die bedoeld was om de aanvalsplannen voor het grondleger onder leiding van generaal Dempsey te bespreken, vertelde generaal Dempsey aan Montgomery dat de Duitsers inmiddels een sterke verdedigingslinie hadden langs het Albertkanaal. Dempsey legde Montgomery uit dat het hem veel meer tijd zou kosten dan was voorzien om door de sterke Duitse linie heen te breken in de richting de luchtlandingstroepen in Eindhoven, Nijmegen en Arnhem.
Dit zou betekenen dat de luchtlandingstroepen veel langer in hun eentje stand zouden moeten houden. Zelfs Montgomery zag op 10 september 1944 in dat dat geen haalbare kaart was. Vier uur voor Operatie Comet zou beginnen, werd het plan geschrapt.
Aan de Duitse kant van het front was inmiddels de hand zichtbaar van veldmaarschalk Walter Model. Na het in elkaar storten van het Duitse front in Normandië, begin augustus 1944, was Model door Hitler aangesteld als bevelhebber van Legergroep B. Veldmaarschalk Model gaf leiding aan alle Duitse troepen tussen de Noordzeekust en Noord-Frankrijk, waaronder dus ook alle Duitse troepen in Nederland.
Terzijde: Walter Model bij zijn benoeming op 17 augustus 1944 een opmerkelijke plek gekozen voor zijn hoofdkwartier. Model koos voor hotel De Tafelberg in Oosterbeek. Precies een maand later moest Model in allerijl zijn hoofdkwartier verlaten toen de Britse parachutisten vier kilometer van zijn hoofdkwartier landden.
De Tafelberg werd tijdens de Slag om Arnhem door de Britten gebruikt als noodhospitaal.
Model was een briljante commandant die bekend stond om zijn organisatietalent en improvisatievermogen. De belangrijkste taak van Model was om de verdediging van de Duitsers zo snel mogelijk weer op orde te brengen. In de tweede week van september had Model het grootste gedeelte van de chaos aan de Duitse kant hersteld.
Tegenover het Britse leger aan de Belgisch-Nederlandse grens, lag op dat moment een Duitse verdedigingslinie die niet eenvoudig te verslaan was.
Wel uitstel, geen afstel
Ondanks het schrappen van Operatie Comet, kreeg Montgomery van opperbevelhebber generaal Dwight Eisenhower de ruimte om een nieuw plan te bedenken.
Veel tijd had Montgomery daar niet voor nodig. Diezelfde dag nog, op 10 september 1944, werd een eerste versie van Operatie Market Garden gepresenteerd. In plaats van anderhalve luchtlandingsdivisie, zoals in Operatie Comet, werden nu maar liefst bijna vier volledige luchtlandingsdivisies met geallieerde elitetroepen ingezet.
Naast de (versterkte) 1e Britse Luchtlandingsdivisie die samen met de Poolse Luchtlandingsbrigade bij Arnhem zou landen, zou de 82e Amerikaanse Airborne Divisie landen bij Nijmegen. De 101e Airborne Divisie zou landen bij Grave en Eindhoven.
Over de grond zou het Britse XXX-Corps, onder leiding van generaal Horrocks oprukken naar Arnhem.
Lees verder:
De geallieerden bevrijden Frankrijk en België in augustus 1944
Zoals achteraf bleek, was Market Garden veel te ambitieus. Achteraf is er veel kritiek geweest op de veel te optimistische houding van de geallieerde legerleiding. Maar als je kijkt naar de militaire situatie aan het westelijk front in augustus 1944, dan is het optimisme van de geallieerden wel te begrijpen. Lees verder…
Arnhem in de Tweede Wereldoorlog, voor september 1944
Arnhem is samen met Nijmegen en Rotterdam de stad die het zwaarst geleden heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog. Arnhem is uiteraard door Operatie Market Garden zwaar getroffen door het oorlogsgeweld, maar ook voor de gevechten van september 1944 ging de oorlog aan Arnhem niet ongemerkt voorbij. Lees verder…
Dit is het geallieerde offensief dat de Duitsers verwachtten in september 1944
Terwijl in Engeland de plannen voor Market Garden werden opgesteld, had de Duitse legerleiding zo zijn eigen gedachten over de manier waarop de geallieerden begin september zouden willen oprukken. Veldmaarschalk Walter Model, de Duitse opperbevelhebber in het gebied, was er vast van overtuigd dat de geallieerden ten oosten van Roermond zouden proberen om door de Siegfriedlinie heen te breken. Lees verder…
