Er zijn voldoende steden in Nederland waar de Tweede Wereldoorlog amper sporen heeft nagelaten. Arnhem is door Operatie Market Garden zwaar getroffen door het oorlogsgeweld, maar ook voor de gevechten van september 1944 ging de oorlog aan Arnhem niet ongemerkt voorbij.
Inwoners van Arnhem ontdekten in de vroege ochtend van 10 mei 1940 als een van de eersten dat Nederland in oorlog was. Rond 6.00 uur werd de Rijnbrug in Arnhem opgeblazen, net als de spoorbrug bij Oosterbeek. Duitse troepen waren de Nederlandse grens overgestoken en Nederland was in oorlog.
Arnhem was op dat moment vrijwel onverdedigd. De enige Nederlandse militaire aanwezigheid op de ochtend van 10 mei 1940 was een kanonneerboot op de Rijn; de M. S. Freyr. Die kanonneerboot voerde ’s ochtends een kort vuurgevecht met Duitse soldaten op de Rijnkade waarbij 10 Duitse soldaten om het leven kwamen. Daarna maakte de boot zich uit de voeten en voer naar het westen.
Arnhem werd verder zonder slag of stoot door de Duitsers ingenomen. Voor Arnhem was de oorlog nog lang niet afgelopen, maar dat wist men toen nog niet. Direct na de capitulatie op 15 mei 1940 werd begonnen met het slopen van de vernielde Rijnbrug en werd begonnen met de bouw van een nieuwe brug.
Fliegerhorst Deelen
Hoewel het leven in Arnhem tijdens de bezetting aanvankelijk zonder wereldschokkende gebeurtenissen zijn normale loop weer oppakte, was Arnhem voor de Duitsers een belangrijke stad.
Al voor de oorlog had de Duitse Luftwaffe gedetailleerde bouwtekeningen klaar liggen voor de bouw van een groot militair vliegveld. Meteen na de bezetting werd het Nederlandse hulpvliegveld Deelen omgetoverd tot een groot militair complex: Fliegerhorst Deelen. Van hier uit werd tot aan de Slag om Arnhem de luchtverdediging boven het Duitse Ruhrgebied gecoördineerd.
Vanwege de aanwezigheid van Fliegerhorst Deelen was Arnhem ook voor de geallieerden al snel een stad die zij kenden. Vanuit Engeland werden regelmatig bombardementen op het Duitse vliegveld uitgevoerd.
Vergissingsbombardement
Een gebeurtenis die in Arnhem amper aandacht krijgt is het vergissingsbombardement van 22 februari 1944. Veel mensen weten wel dat Amerikaanse bommenwerpers die dag per abuis bommen op Nijmegen lieten vallen, waarbij in de Waalstad meer dan 800 burgerdoden vielen.
Veel minder bekend is dat een aantal Amerikaanse bommenwerpers die dag haar bommen boven Arnhem liet vallen. Bij het vergissingsbombardement op Arnhem werd Malburgen, de Rijnwijk en de Verschuerwijk getroffen door Amerikaanse bommen. In totaal vielen er 57 doden. Daarnaast werd ook de gasfabriek bij de Westervoortsedijk geraakt, waardoor Arnhemmers tot vlak voor de Slag om Arnhem zonder gas zaten.
Een ander bombardement op Arnhem vond plaats ná de Slag om Arnhem, bij de bevrijding van Arnhem in april 1945. Het grootste gedeelte van Arnhem was toen geëvacueerd. Omdat de Geitenkamp in de ogen van de Duitsers ver genoeg van de Rijn af lag, werd de Geitenkamp niet geëvacueerd.
Ongeveer twintig Geitenkampers kwamen om bij de artilleriebeschieting van de geallieerden bij de bevrijding van de stad. De doden die op de Geitenkamp en in Rijnwijk vielen hebben na de oorlog amper enige aandacht gekregen. Vanwege de Slag om Arnhem ging de aandacht bij de herdenkingen vooral daar naar uit.
Pas de laatste jaren is er meer aandacht voor de dingen die naast de Slag om Arnhem ook nog in Arnhem gebeurden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat geldt niet alleen voor de ‘vergeten doden’ bij de bombardementen, maar ook voor de meer dan 1.300 Arnhemse joden die door de nazi’s werden afgevoerd naar de vernietigingskampen.
Pas anno 2018 is besloten dat er voor hen een monument zal worden opgericht.
De geallieerden bevrijden Frankrijk en België in augustus 1944
Zoals achteraf bleek, was Market Garden veel te ambitieus. Achteraf is er veel kritiek geweest op de veel te optimistische houding van de geallieerde legerleiding. Maar als je kijkt naar de militaire situatie aan het westelijk front in augustus 1944, dan is het optimisme van de geallieerden wel te begrijpen. Lees verder…
De weg naar Market Garden: Operatie Comet
“Godzijdank werd Comet afgeblazen. Het zou een ramp zijn geworden.” Het oordeel van generaal Roy Urquhart over Operatie Comet liegt er niet om. Urquhart en de Poolse generaal Stanislav Sosabowski waren fel tegenstander van het plan dat ten grondslag lag aan Operatie Market Garden. Lees verder…
Dit is het geallieerde offensief dat de Duitsers verwachtten in september 1944
Terwijl in Engeland de plannen voor Market Garden werden opgesteld, had de Duitse legerleiding zo zijn eigen gedachten over de manier waarop de geallieerden begin september zouden willen oprukken. Veldmaarschalk Walter Model, de Duitse opperbevelhebber in het gebied, was er vast van overtuigd dat de geallieerden ten oosten van Roermond zouden proberen om door de Siegfriedlinie heen te breken. Lees verder…
