Slotartikel in de 12-delige artikel-serie ‘Wat je niet wist over de Slag om Arnhem’.
De Slag om Arnhem duurde van 17 september tot en met 26 september 1944. Een heroïsche strijd van negen dagen eindigde in een grote geallieerde nederlaag. De gewenste sprong over de Rijn werd niet gemaakt en de geallieerden moesten een andere weg zoeken in de richting van het Ruhrgebied.
De Britse nederlaag werd vooral gevoeld door de 1st Airborne Division die bij Arnhem vocht. Terwijl andere parachutisten divisies die ook bij Market Garden betrokken waren verder vochten, werden de Britse airbornes teruggetrokken. Van de 12.000 parachutisten keerden er slechts 3.910 terug naar Engeland.
De rest was gevangen genomen, zwaar gewond geraakt of gesneuveld.
Het totale aantal slachtoffers tijdens de Slag om Arnhem is lang onderschat. Nog altijd zijn er te lage aantallen in omloop. Zelfs het Airborne Museum in Oosterbeek hanteert de verkeerde cijfers.
Lang is gedacht dat er globaal 1.300 Britten en 1.100 Duitsers tijdens de gevechten in en om Arnhem om het leven zijn gekomen.
Na uitgebreid onderzoek de laatste jaren zijn die cijfers naar boven toe bijgesteld.
Slachtoffers
Het totale aantal geallieerde soldaten dat bij de Slag om Arnhem om het leven kwam bedraagt 1.984 slachtoffers.
Van de troepen die bij Arnhem landden kwamen 1.485 soldaten om het leven. De 1st Airborne Division kende de meeste slachtoffers: 1.174 soldaten. Daarnaast kwamen 219 man van het Glider Pilot Regiment om het leven en verloor de Poolse Brigade 92 man.
Daarnaast waren er 499 soldaten die om het leven kwamen die op een andere manier betrokken waren bij de Slag om Arnhem. Bij de Slag om Arnhem kwamen maar liefst 368 vliegtuigbemanningen van de RAF om het leven. Ook een aantal grondtroepen die in de laatste fase van de Slag om Arnhem vanuit Driel meevocht werd slachtoffer.
Het aantal Duitse slachtoffers is eveneens lang onderschat. De Duitsers hebben dat in het chaotische laatste jaar waarin verschillende eenheden samengevoegd werden tot nieuwe gevechtseenheden moeilijk bij kunnen houden.
De schatting van 1.100 Duitse doden is lang voor waar aangenomen, tot er door de Vrienden van het Hartestein Museum grondig onderzoek naar werd gedaan.
Daaruit kwam naar voren dat er tijdens de Slag om Arnhem minstens 1.725 Duitsers het leven lieten. Uit dit hoge aantal blijkt eens te meer hoe verbeten de Britten, ondanks hun lichte bewapening, gevochten hebben. De Duitsers beschikten immers over tanks, artillerie en andere zware wapens.
Nederlandse slachtoffers
Het aantal Nederlandse doden tijdens de strijd bedraagt 453. De meeste Nederlandse slachtoffers zijn overigens om het leven gekomen door de geallieerde bombardementen in de ochtend van zondag 17 september. Die bombardementen gingen vooraf aan de luchtlandingen.
Enige tientallen Arnhemmers werden door de Duitsers gefusilleerd doordat ze de Britten hadden geholpen. In de Bakkerstraat wordt ieder jaar een aantal van deze slachtoffers herdacht bij het monument dat daar voor hen is opgericht.
Het laatste slachtoffer van de Slag om Arnhem viel in november 1947. Kate ter Horst, die tijdens de Slag om Arnhem bekend werd omdat zij voor 250 gewonde Britse parachutisten zorgde, verloor haar oudste zoon toen die in een weiland bij de Rijn op een achtergelaten mijn stapte.
Tot slot:
Voor deze serie is gebruik gemaakt van een omvangrijke serie online en offline informatiebronnen. De lijst is volstrekt onvolledig, maar hieronder een paar van de belangrijkste bronnen op een rijtje.
Boeken over de Slag om Arnhem
Arnhem – opdat wij niet vergeten, Martin Middlebrook
Aan de hand van ogengetuigenverslagen geeft dit boek een nauwgezet en gedetailleerd beeld van zowel de beslissingen van hogerhand als de strijd op de grond. Het boek van Martin Middlebrook is waarschijnlijk het meest accurate verslag dat over de Slag om Arnhem geschreven is.
Een Brug te Ver – Cornelis Ryan
Dit boek was meteen na de uitgave in 1974 een bestseller. Lekker geschreven rent dit boek aan de hand van anekdotes en persoonlijke verhalen door alle aspecten van operatie Market Garden. Historisch gezien is er echter wel het een en ander af te dingen op dit boek.
Arnhem, De snelle Duitse reactie – Peter Berends
Zoals de titel al doet vermoeden wordt in dit boek met name de Duitse reactie op de luchtlandingen bij Arnhem beschreven. Door de snelle Duitse reactie is lange tijd gedacht dat operatie Market Garden verraden was. Dit boek maakt aan die mythe een einde.
Boeken van ‘hoofdpersonen’
Roy Urquhart – Arnhem, Britain’s infamous airborne assault of WWII
Al in 1958 zette generaal Roy Urquhart zijn ervaringen tijdens de Slag om Arnhem op papier. Het boek is fragmentarisch, maar biedt desalniettemin een aardig inkijkje in de beslissingen die Urquhart moest nemen tijdens de strijd, met name in Oosterbeek.
John Frost – A Drop too Many
In dit boek uit 1980 beschrijft kolonel John Frost zijn ervaringen in de Tweede Wereldoorlog. Van de strijd in Afrika, via Bruneval en Italië naar de Slag om Arnhem. Geen heel erg goed boek, maar wel interessant om te lezen.
Stanislav Sosabowski – Ik vocht voor de vrijheid
Allang niet meer in druk, maar voor wie mazzel heeft nog wel tweedehands te krijgen. De Poolse generaal Sosabowski zette zijn ervaringen op papier. De kritische Sosabowski werd na de verloren slag bestempeld als zondebok. Het boek is uit 1960, lang voordat de Polen eerherstel kregen. Je leest de pijn van de pagina’s af.
Graeme Warrack – Tocht door het Duister
Legerarts Warrack was de hoogste medische militair in de perimeter in Oosterbeek. Hij beschreef zijn ervaringen in dit boek, waarbij de nadruk ligt op zijn ontsnapping na de Slag om Arnhem. Het boek werd in 1976 verfilmd onder de titel ‘The Story of an escape‘.
Alexander Lipmann-Kessel – Surgeon at Arms
Net als Warrak ontsnapte Lipmann-Kessel na de slag uit een medisch hospitaal in Apeldoorn. In dit boek staat hij vooral stil bij zijn ervaringen aan het front, waaronder in het Elisabeth Gasthuis tijdens de Slag om Arnhem.
Websites:
Er zijn heel veel (goede) websites over de Slag om Arnhem. We lichten er drie uit die tijdens het schrijven een bron van informatie zijn geweest.
1. Pegasus Archive
The Pegasus Archive verhaalt aan de hand van getuigenverklaringen (en boeken) nauwkeurig wat er precies waar gebeurd is. The Pegasus Archive behandelt de hele geschiedenis van de Britse Airborne troepen tijdens de Tweede Wereldoorlog, waaronder de Slag om Arnhem.
2. Strijdbewijs
De naam klinkt wellicht een beetje extreem-rechts, maar deze persoonlijke website biedt over diverse grote veldslagen uit de Tweede Wereldoorlog een schat aan informatie. Een site van en voor liefhebbers van herdenkingstoerisme.
3. Liberation Route
De website van Liberation Route blijft een beetje aan de oppervlakte, maar geeft accurate informatie over de feiten. Bovendien heeft de website goed beeldmateriaal.
Films
Theirs is the Glory
De Slag om Arnhem is regelmatig onderwerp geweest van films en documentaires. De beste film is waarschijnlijk Theirs is the glory, die in 1946 door veteranen van de Slag om Arnhem werd opgenomen in Arnhem en Oosterbeek.
https://www.youtube.com/watch?v=j3e6S8rg9_c
A Bridge Too Far
De bekendste film over de Slag om Arnhem is natuurlijk A Bridge too Far, uit 1977. De film naar het boek van Cornelis Ryan kende een impossante sterrencast, met onder meer Sean Connory, Anthony Hopkins, Gene Hackman, Robert Redford en Michael Caine.
https://www.youtube.com/watch?v=ddJCHBzJWLI
Victoria Cross – For Valour
In deze documentaire van Jeremy Clarkson (die ja, Top Gear) wordt in een uur lang stilgestaan bij het Victoria Cross; de hoogste Britse militaire onderscheiding. In deze documentaire wordt het verhaal verteld van majoor Robert Cain, die tijdens de Slag om Arnhem vocht. Misschien wel de beste documentaire over de Slag om Arnhem. In ieder geval de enige waarin ‘Oosterbeek’ inderdaad wordt uitgesproken als ‘Oosterbeek’ in plaats van ‘Oesterbiek’.
