Nadat in de vroege ochtend van maandag 25 september het besluit was genomen om de restanten van de Britse Airborne Divisie terug te trekken, zat generaal Urquhart met de vraag hoe hij de terugtocht uit Oosterbeek moest organiseren. Urquhart was bang dat de Duitsers al snel zouden ontdekken dat de Britten zich terugtrokken, en dat dit zou leiden tot grote verliezen.
Urquhart besloot de terugtrekking van de divisie te baseren op de evacuatie van Gallipoli. Generaal Urquhart had als jonge officier een studie gemaakt van de Britse evacuatie tijdens de Slag om Gallipoli in de Eerste Wereldoorlog. Die kennis kwam hem nu goed van pas.
Urquhart was van plan om de Britse perimeter die avond te bemannen met een licht scherm van verdedigers. Op die manier zou eventueel Duits vuur beantwoord worden, waardoor de Duitsers niet door hadden dat het overgrote deel van de verdedigers zich teruggetrokken had.
Door de genie zouden twee routes uitgezet worden langs de linkerkant en de rechterkant van de perimeter. Met witte linten die afkomstig waren van parachutes zou de route gemarkeerd worden. Verzameld zou worden bij de Oude Kerk aan de Benedendorpseweg. Van daaruit zouden de Britten naar de oever van de Rijn lopen, waar inmiddels een groot aantal boten klaar lag om het restant van de Britse Airborne Divisie naar de overkant te brengen.
Wanneer het overgrote deel van de Britten was overgezet, zouden ook de laatste Britten die de Britse stellingen bemanden zich terugtrekken naar de Rijn.
De Britse aftocht over de Rijn zou gedekt worden door ondersteunende beschietingen door de 43e Wessex Divisie vanaf de zuidkant van de Rijn. Urquhart hoopte dat die beschietingen door de Duitsers zouden worden opgevat als een teken dat er versterkingen van de zuidkant naar de noordkant werden aangevoerd, in plaats van een evacuatie van het bruggenhoofd aan de noordzijde van de rivier.
Gewonden blijven achter
Kolonel Graeme Warrack, die aan het hoofd stond van de medische afdeling van de airborne-divisie, was die middag vanuit hotel Schoonoord even langs gekomen op het hoofdkwartier in Hartenstein. Aan Warrack vertelde Urquhart dat de Britten zich die avond zouden terugtrekken en dat het onmogelijk was om de gewonden mee te nemen. Ook de artsen moesten achterblijven om voor de gewonden te zorgen.
Warrack nam de mededeling voor kennisgeving aan. “Hoe laat gaan jullie weg”, vroeg hij aan Urquhart. Die antwoordde dat de terugtrekking die avond om tien uur zou beginnen.
“Ik zal proberen nog even terug te komen om afscheid te nemen”, antwoordde Warrack. Warrack keerde daarna terug naar het noodhospitaal in Hotel Schoonoord aan de Utrechtseweg om zijn eigen voorbereidingen te treffen. Ook wanneer de Duitsers niet doorhadden dat de Britten zich terugtrokken, zouden er bij de evacuatie ongetwijfeld slachtoffers vallen.
Binnen de Britse sector waren op dat moment slechts weinig soldaten op de hoogte van het besluit om die avond de perimeter te verlaten.
Urquhart: “We moesten nog een hele dag vechten en er was altijd de kans dat uitgeputte mannen in handen van de Duitsers zouden vallen en dat ze hen zouden ondervragen. Alleen degenen die het moesten weten werden dus in het plan ingewijd.”
Luitenant Hardy, een officier van de verbindingsdienst, liet die middag de laatste postduiven los die de Airborne Divisie bij zich had gehad. Een dag later bereikten de postduiven Engeland, waar de semi-jolige boodschap werd gelezen die Hardy een van de duiven had meegegeven:
“Moeten vogels wegens gebrek aan voedsel en water loslaten. Niet ver van het hoofdkwartier van de divisie liggen acht tanks. Staat erg rommelig, maar we hebben er verder geen last van. Gebruiken nu evenveel Duitse wapens als Engelse. Duitse machinegeweren zeer effectief, zeker wanneer ze gericht worden op de Duitsers.
Hollandse bevolking prima, maar Hollandse tabak nogal draderig. Veel animo bij ons onderdeel voor wedstrijd wie de langste baard heeft, maar geen tijd om winnaar aan te wijzen.”
Vooral aan de oostkant van de Britse verdedigingslinie hadden de Britten die dag grote moeite gehad om een Duitse doorbraak te voorkomen. Bij de Duitse aanval die dag braken de Duitsers door de Britse posities heen, maar aan het eind van de dag was de Britse linie hersteld.
Nadat de gevechten aan het begin van de avond verstomden, kregen de uitgeputte Britse soldaten in de perimeter te horen dat ze zich die nacht zouden terugtrekken. Operatie Berlijn kon beginnen.
Operatie Berlijn: een succesvolle terugtocht met veel slachtoffers
De nacht van 25 op 26 september leek wel te zijn gemaakt om de Britse perimeter te verlaten zonder dat de Duitsers dit door hadden. Het regende de hele nacht, waardoor geluiden niet te horen waren. Door de bewolking was er geen maan, waardoor het die nacht erg donker was. Lees verder…
